Σύμφωνα με το πνεύμα των κανονισμών και των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κρίθηκε σημαντικό στο ΕΣΠΑ 2014 – 2020, οι επενδύσεις για βιώσιμη αστική ανάπτυξη να επικεντρωθούν σε αστικά κέντρα για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης, αλλά και την ανάδειξη της καινοτομίας καθώς και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Τα Ιωάννινα αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας με δυνατότητες και προοπτικές που μπορούν να την καταστήσουν ιδιαίτερα ανταγωνιστική στο αστικό δίκτυο. Δεν απουσιάζουν ωστόσο οι ανασταλτικοί παράγοντες που εντοπίζονται στις σύγχρονες ελληνικές πόλεις και επιδρούν σημαντικά στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η ανάπτυξη της πόλης των Ιωαννίνων επηρέασε και επηρεάζει μια ευρύτερη περιοχή και ουσιαστικά το σύνολο του Λεκανοπεδίου. Ο Δήμος Ιωαννιτών, κατά την 5η προγραμματική περίοδο 2014-2020, αναδεικνύεται σε γεωπολιτικό σταυροδρόμι του αναπτυξιακού άξονα της βόρειας Ελλάδας.
Η παρέμβαση θα χωροθετηθεί στην περιοχή εφαρμογής του υπό θεσμοθέτηση Ρυθμιστικού Σχεδίου Ιωαννίνων καθώς και του εγκεκριμένου Σχεδίου Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης της προηγούμενης Προγραμματικής Περιόδου.
Η προσέγγιση της Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης για τον Δήμο Ιωαννιτών θα εφαρμοστεί μέσω του εργαλείου της BAA, το οποίο έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Η πόλη χωροθετείται στο βορειοδυτικό κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο κέντρο του ομώνυμου λεκανοπεδίου και σε υψόμετρο 470 μέτρων. Γύρω από το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων υψώνονται ορεινοί όγκοι, οι οποίοι δυσχεραίνουν την απρόσκοπτη επικοινωνία και τη ροή αγαθών και ανθρώπων από την περιοχή προς την υπόλοιπη Ελλάδα και αντίστροφα.
Η πόλη πρόσκειται στη λίμνη Παμβώτιδα, η οποία σε συνδυασμό με το κάστρο της πόλης και τους ορεινούς όγκους αποτελούν αξιόλογα τοπιολογικά στοιχεία.
Ως κεντρικός χώρος παρέμβασης (Α.Λ.Ε.) ορίζεται ο αστικός πυρήνας, ενώ συμπληρωματικές δράσεις θα χωροθετηθούν και τους οικισμούς που εμφανίζουν μια οικιστική συνέχεια σε σχέση με τον κύριο αστικό χώρο. Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Ιωαννίνων (ΡΣΙ 2009, Β΄ Φάση) η εν λόγω περιοχή εντοπίζεται στην Χωρική Ενότητα 1 (Χ.Ε. 1): «Αστική Περιοχή Ιωαννίνων» (βλ. Χάρτη).
Χάρτης 2: Οριοθέτηση περιοχής ΡΣΙ. Πηγή: ΡΣΙ, 2009
Πρόκειται για τον κεντρικό πυρήνα της Λειτουργικής Αστικής Περιοχής (ΧΕ1-4, ΡΣΙ 2009, Β΄ Φάση ), ο οποίος περιλαμβάνει τη «Συμπαγή Πόλη» και τα προάστιά της καθώς και τη λίμνη Παμβώτιδα µε το νησί.
Η «Συμπαγής Πόλη» οριοθετείται δυτικά από την περιμετρική αρτηρία (δακτύλιος – ring-road) που συνδέει την είσοδο της πόλης βόρεια της διέλευσης της Εγνατίας Οδού µε το Αεροδρόμιο και το όριο του οικισμού Αγ. Ιωάννου και την προτεινόμενη «προτιμητέα» επέκτασή του. Ανατολικά οριοθετείται από την Εθνική Οδό Γιάννενα – Κόνιτσα και τον παραλίμνιο χώρο της Λίμνης Παμβώτιδας έως τη Γεωργική Σχολή και την ενότητα του Κατσικά. Η ακτίνα επιρροής των παρεμβάσεων, όπως προτείνονται στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (Β.Α.Α), θα καλύψει και θα προσδώσει νέα δυναμική και στα αστικά προάστια.
Χάρτης 3: Η συμπαγής πόλη των Ιωαννίνων
Επίσης, η άμεση γειτνίαση της ΒΑΑ με την Αλβανία και τον διασυνοριακό θαλάσσιο χώρο Ελλάδας – Ιταλίας (διά της Ηγουμενίτσας), διαμορφώνουν για την πόλη των Ιωαννίνων ένα ισχυρό διαπεριφερειακό / διακρατικό προφίλ για «αστικό κέντρο – πόλο» με ισχυρές προδιαγραφές επίτευξης υψηλής ποιότητας ζωής και μεγάλη εμβέλεια επιρροής.
Χάρτης 4: Γειτνιάσεις της πόλης των Ιωαννίνων
Η ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού, σε συνδυασμό με τους δύο υπό ανάδυση αναπτυξιακούς άξονες της Δυτικής Ελλάδας (με την κατασκευή της Ιόνιας Οδού) και της Κεντρικής Ελλάδας (με την κατασκευή του Ε-65), χαρακτηρίζει την πόλη ως πυρήνα σε εθνικό επίπεδο.
Χάρτης 5: Η Εγνατία οδός και οι κάθετοι άξονές της (Πηγή Εγνατία Οδός Α.Ε.)
Αποτελώντας κόμβο συνδυασμένων μεταφορών, η ακτίνα επιρροής του Δήμου αυξάνεται στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στην εκείθεν των συνόρων περιοχή, κυρίως λόγω του δυναμισμού του αστικού κέντρου των Ιωαννίνων, αλλά και της γειτνίασης με το λιμάνι της Ηγουμενίτσας.
Γεωγραφικά, η ευρύτερη περιοχή παρέμβασης είναι ο δήμος Ιωαννιτών, ο οποίος με την τελευταία αναδιοργάνωση της αυτοδιοικητικής οργάνωσης (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) περιέλαβε, πλην του «καποδιστριακού» δήμου Ιωαννιτών, τους προϋπάρχοντες δήμους Ανατολής, Μπιζανίου, Παμβώτιδας, Περάματος και της κοινότητας Νήσου Ιωαννίνων
Χάρτης 6: Βασικοί οδικοί άξονες σε σχέση με την περιοχή μελέτης
Στο εξειδικευμένο επίπεδο των ευρωπαϊκών πόλεων η περιοχή μελέτης κατατάσσεται στις «περιφερειακής» σημασίας Λειτουργικές Αστικές Περιοχές (FUA Functional Urban Areas) της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση την τυπολογία του χώρου του παρόντος Στρατηγικού Σχεδίου ΒΑΑ.
Βασικά χαρακτηριστικά της τυπολογίας αυτής αποτελούν τα παρακάτω:
Η περιοχή παρέμβασης κατηγοριοποιείται σε:
1. Αστική περιοχή
Στην αστική περιοχή Ιωαννίνων περιλαμβάνονται οι παρακάτω οικιστικοί υποδοχείς:
Κεντρικός πυρήνας της αστικής περιοχής είναι η ιστορική πόλη των Ιωαννίνων που αντιπροσωπεύει πάνω από το 80% του πληθυσμού.
2. Περιαστική Ημι-αστική και αγροτική περιοχή
Αφορά τους οικισμούς των Δ.Δ. σε άμεση «επαφή» με την αστική περιοχή των Ιωαννίνων που χαρακτηρίζονται ως αστικοί από την ΕΛΣΤΑΤ και είναι το Πέραμα, η Πεδινή, η Ελεούσα, και ο Αγ. Ιωάννης.
Αφορά τους οικισμούς και Δ.Δ. με τη μεγαλύτερη εξάρτηση – επιρροή από την αστική περιοχή στην καθημερινή κίνηση «εργασία – κατοικία» ή στην σχέση «Α’ κατοικία – Β’ κατοικία».
Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι η περιοχή κατατάσσεται έτσι στις «μονοκεντρικές» λειτουργικές αστικές περιοχές και συμπερασματικά χαρακτηρίζεται ως μονοκεντρικά λειτουργούσα περιοχή.
